Kahkeshan

- تو هیچی نیستی! بابات معتاد بود، مامانت مواد فروش، حالا فک کردی چون صدای خوبی داری قراره ستاره بشی؟! نخیر خانم تو یک بدبختی! بدبخت! *** دونه‌های اشک از رو گونه‌هام سر می‌خوردن پایین من بدبخت نیستم، اره بدبخت نیستم با هق‌هق دستام رو گذاشتم رو گوش‌هام دو زانو کنار ماشین خوردم زمین. جیغ کشیدم و بلند داد زدم... - من بدبخت نیستم، من قرار نیست شبیه مامان، بابام بشم من یک روز آدم بزرگی میشم به همتون ثابت میکنم من بدبخت نیستم و بزرگم. از جام بلند شدم و قرص‌ها رو پرت کردم اون‌ طرف شیشه‌ی الکل رو از رو داشبورد برداشتم، همون‌طور که زیر لب می‌گفتم من قراره آدم بزرگی بشم اره من ادم بزرگی میشم. شیشه رو بردم بالا و یک سره مایع کهروبایی داخلش رو سر کشیدم. بین هق‌هق بلند قهقهه زدم و به دره زیر پام نگاه کردم. چشم‌های خمارم رو چرخی دادم و انگشت اشاره‌ام رو به سمتش تکون‌تکون دادم. - تو امشب شاهد باش، ناریه یک روز یه ستاره میشه، یک ستاره بزرگ!

*** دل نهاده بود، نه به نیت خطا، بلکه به اقتضای روحی که عشق را در گوشه‌ای از سینه‌ی خویش مأوا داده بود. نگاه کرده بود، نه از سر هوس، بل به سانِ شمعی که از شعله‌ی بی‌خبر جان می‌گیرد. اما گمانِ خلق، همیشه مسلح است و قضاوت، بی‌محاکمه، فرمان قتل می‌دهد. پدر، با غرورِ مردانه‌اش و تسبیحی که چون شمشیر، بر زمین کوبید، حکم را چنین ابلاغ نمود: «ناموس، جز با خون تطهیر نمی‌گردد.» برادران، در هیئتِ داورانِ خاموش، طنابِ تعصّب را چون افعی به گردنِ دختر پیچیدند. نه فریاد زد، نه تمنّای عفو کرد؛ تنها زمزمه‌ای بود که در باد گم شد: «قسم به پروردگار مهر، دوست داشتن، معصیت نیست...» اما گوش‌ها، سال‌هاست که کر شده‌اند از شنیدنِ واژگان لطیف. او را در گودی باغ، در پنهان‌ترین زاویه‌ی خاک، دفن کردند نه چون مرده‌ای، که چون رازی ناپسند و تاریخ، صفحه‌ای دیگر از جنایت بر جنس لطیف را با مرکّبِ خون، در سینه‌ی شب ثبت نمود.

*** دخترک، هنوز در عوالمِ کودکانه‌اش سر می‌برد که عصمتِ کودکی را به تارِ سیاهِ سنت بستند و گفتند: «بانوی خانه شو.» به خانه‌ای رفت که سقفش بلند بود اما دل‌های ساکنانش کوتاه. در آن خانه، مدرکِ دانشگاهیِ داماد، تازیانه‌ای شده بود که بر جانِ خامِ عروسک‌وارش می‌خورد. هر واژه‌ای که از لبان خویش می‌زد، پاسخش تمسخری بود از فامیل شوهر که با لحن فخر و نیشِ دانش، می‌گفتند: «تو را چه به سخن گفتن؟ تو که خواندنِ کلمه‌ای نمی‌دانی، و از فهمِ هر چیز، عاری‌ای.» نه درس خوانده بود، نه دبستان دیده بود، اما دل داشت، رؤیا داشت و چشمانی که در سکوتِ شب، تر می‌شدند بی‌آنکه کسی بپرسد: چرا؟ و او، در زمهریرِ بی‌مهریِ تحصیل‌کردگانِ بی‌اخلاق، فهمید که نادانی، خود گناه نیست؛ اما تحقیرِ انسانِ بی‌دانش، جنایتی‌ست که مدرک نمی‌پوشاندش.

*** در سرزمینی که عدل، فقط واژه‌ایست خشکیده در حاشیه‌ی اوراقِ قانون و ترازوهای عدالت، سال‌هاست ترازوی زر و زور را نگه می‌دارند، بی‌گناه بودن نه افتخار، که اتهامی‌ست ناگفتنی. دختری بود که جز سکوت، جرمی نداشت و جز حیا، گناهی نیاندوخته بود. اما روزی، نگاه نادرستی بر او نشست و دهان‌هایی گشوده شد که راست را به میلِ شایعه ذبح می‌کردند او، هیچ نگفت. نه از ترس، که از دانستنِ این حقیقت تلخ: کسی به فریادِ دخترانِ بی‌گناه گوش نمی‌سپارد وقتی جامعه، به عوضِ گوش دادن، قضاوت می‌کند. شکست، اما نه از پا، بل از درون، از جایی که انسانیت باید می‌زیست و سال‌ها پی در سکوتِ جمعی دفن شده بود. او با دلی چاک‌چاک، از کنار مردمانی گذشت که به جای آغوش، سنگ به دامنش انداختند و گفتند: « حتماً کاری کرده که این‌طور شده...» و باز، واژه‌ی تو: در سرزمینی که عدل تنها واژه‌ای‌ست در کتاب، بی‌گناه بودن جرم است.

*** دختر، هنوز با عروسک‌ها قهر نکرده بود و خواب‌هایش، بوی شکوفه می‌داد. اما یک روز، در حیاطی که گل‌هایش از تشنگی خمیده بودند، زنی آمد با طلای فراوان و لبخندهای وام‌دار، و گفت: «تو، قسمتِ فلان‌مرد شدی…» مرد، نامش سنگین‌تر از سنِ دختر بود؛ صاحبِ دو زن، و وارثِ رسم‌هایی پوسیده که دختر را نه انسان، که متاعی برای مصالحه می‌دانستند. مادر، سر به زیر، گفت: «رسم است دختر را زود بدهند تا بدنام نشود...» دختر، در آن غروب، نه لباس سفید پوشید نه در آیینه خویش را شناخت. تنها دست عروسکش را فشرد و به خانه‌ی مردی رفت که نانش زیاد بود اما دلش سهمی از مهربانی نداشت. او شد زنِ سوم، در خانه‌ای که صدای خنده‌ی زنانه از درگاهِ تعصب عبور نمی‌کرد و آن شب، در خلوتِ حجره‌ای بی‌پنجره، آسمانِ کودکی‌اش فرو ریخت بی‌آنکه کسی نامش را فاجعه بگذارد…

*** در کوچه‌ای که فانوس‌ها خاموش گشته بود و صدا از سینه‌ی دیوارها به احتیاط می‌گریخت، دختری، در سایه‌ی سکوت، برگِ کاه‌گونِ کتابی را به آهستگی برگرداند. نه از ترس، که از قداستِ آنچه پیش رویش بود. خانه دیگر طنینِ خواندن نداشت، اما ذهنش، هنوز بوی جوهر می‌داد. چشمانش، شب را می‌شکافت تا به سطر سطرِ دانایی، پناهی بیابد از جهلِ تحمیل‌شده. او، در پستوی خانه‌ای که بر پنجره‌اش پرده‌ای سیاه دوخته بودند، کتابی را گشود که به زعمِ حاکمان، زهر بود و به چشمِ او، نجات. با هر واژه که در حافظه حک می‌کرد، انگار تکه‌ای از هویتِ ربوده‌شده‌اش را بازمی‌یافت. او، تنها نه برای خود می‌خواند، بلکه برای مادرانِ بی‌صدا و خواهرانی که هنوز رؤیای الف‌بای عشق و استدلال را در سر می‌پروراندند. دختر، در خاموشیِ بی‌چراغ، خود را به روشنایی دوخت و هر صفحه‌ای که ورق زد، چون مشعلی بود، در دلِ شب‌هایِ بی‌فردایِ زنانِ وطنش.

*** مادر، بانوی صبورِ سحرهای پی‌درپی، دستانش بوی نانِ نداشته می‌داد و نگاهش، چراغی بود که در ظلماتِ نداری، راهی به فردا می‌جست. تمام بودِ خویش را به تار و پودِ امید گره زد، تا روزی، ردای رعنای دکتری بر شانه‌های دخترک نحیفش بنشیند؛ دختری که از لای کتاب‌های مُندرس، آفتاب می‌جُست و با هر واژه، به روشنایی نزدیک‌تر می‌شد. خانه‌شان سقفی کوتاه داشت اما سقفِ آرزوهایشان، بلندتر از هر کوه بود. شبی که فردایش آزمونِ تقدیر بود، دخترک تا سحرگاه، واژه در واژه تنید و مادر، با تسبیحی که مهرهایش ترک برداشته بود، برای فردای سپید دخترش، دخیل بست. اما طلوع که رسید، با صدایی خشک و حکمتی تهی، فرمان آمد: «درس، از امروز، برای دختران حرام است.» زمین دهان نگشود، اما آسمانِ دلِ مادر چاک برداشت. آرزویی که سال‌ها در زهدانِ صبر پرورانده بود، در دمِ سحر، سقط شد و او، زنِ بلندقامتِ رنج بی‌آنکه به خاک رود، در همان‌جا، در همان لحظه، به تمامی مُرد.

*** سپیده هنوز سر نزده بود که دختر، روسریِ چرک‌افتاده‌اش را سفت‌تر دور سر پیچید و از خانه بیرون زد؛ دلش با مادرِ بیمار مانده بود، و چشمش پشت‌سر برادرکی که با دنده‌های بیرون‌زده خوابیده بود. او، نه فقط نان‌آور بود، که ستون خاموش خانه بود، کارگری در گارگاه‌های سرد. با دست‌هایی تاول‌زده و بغضی که همیشه در گلویش لانه داشت. اما روزی آمدند، با چشمانی که مهربانی را فراموش کرده بود و زبانی که خدا را فقط برای نهی می‌شناخت. گفتند کار، برای زنان حرام است. گفتند زن، اگر بیرون رود، بی‌حرمت است. گفتند نان، اگر از دست زن باشد، ناپاک است. دختر، دهان نگشود. نه از تسلیم، بلکه از ترسِ ترک‌خوردن سقفِ خانه‌ای که با نان او استوار مانده بود. از آن روز، قابلمه‌ها تهی ماندند و شب‌ها، گرسنگی، پتوها را ضخیم‌تر نکرد. برادر، ضعیف‌تر شد و مادر، آرام‌آرام در تب سوخت و دختر؟ هر شب، خود را ملامت می‌کرد که چرا نان را با غیرت سنجیدند نه با گرسنگی...

*** لبِ دیوار کاه‌گلی نشسته بود و با انگشتانِ کشیده‌اش بر خاکِ داغ، دایره‌هایی می‌کشید؛ دایره‌هایی از جنس حسرت، شبیه چرخ‌های دوچرخه‌ای که هرگز نداشت. هر غروب، صدای زنگ دوچرخه‌ی پسری از کوچه می‌گذشت و نگاهِ دختر، بی‌اجازه، تا تهِ کوچه می‌دوید. می‌دوید، اما نمی‌رسید. چون برای او، زمینِ بازی، به حصارِ غیرت و ناموس محدود شده بود. بارها دیده بود که دخترکِ همسایه پنهانی پا بر رکاب گذاشت، اما روزی که افتاد، خودِ دوچرخه را هم سوزاندند؛ تا دیگر هوسِ چرخیدن نکند. دختر فهمید اینجا، دوچرخه، نه فقط مرکبِ بازی‌ست، که عصیان‌نامه‌ای‌ست بر قانونِ نانوشته و دختری که سوار شود، از کرامت ساقط می‌شود. اما هنوز هم، هر شب در خواب، پا می‌گذارد بر رکابی خیالی، دست در هوا می‌کشد و تا ماه می‌تازد. آری، در خواب، هیچ دیواری قد نمی‌کشد.

*** در امتدادِ کوچه‌های خاک‌خورده، دختری نشسته بود با دهانی بسته و چشمانی که آواز می‌خواند. کلمات در گلویش جا خوش کرده بودند، نه از ترسِ ناتوانی، بلکه از تازیانه‌ی نباید هایی که نسل‌به‌نسل کوفته شده بود. می‌خواست بگوید، اما صدا، در میانه‌ی حلقش می‌مرد. مثل پرنده‌ای که در قفس زاده شود و هرگز نداند آسمان کجاست. لب‌هایش، مدفون زیر خاکسترِ فرمان‌های سنگین، هیچ‌گاه نتوانستند شعر بخوانند، ترانه بسرایند، یا حتی نامِ خود را با صدایی بلند صدا کنند. در میان جماعتِ در خود گم‌شده، حنجره‌اش بی‌صدا فریاد می‌زد: «آیا من هم حقی دارم؟ یا صدایم از آغاز، محکوم به خاموشی بود؟» سقفِ گلویش سنگین شده بود، پر از ترانه‌هایی که هرگز شنیده نشدند، پر از لالایی‌هایی که مادرش از ترس نگفت، و شعرهایی که پیش از سروده‌شدن، در لابلای سطرهای قانونِ خاموشی گم شدند. دختر، نه ناشنوا بود، نه لال، فقط دنیا صدای او را نخواست.

*** شب، آرام و کش‌دار، روی پلک‌های شهر سایه انداخته بود. دختر، با چادری کهنه اما آغشته به بوی یاسِ ناپیدا، بر حصیرِ سردی نشسته بود و به پنجره‌ی خاموش می‌نگریست. نه مهتابی بود، نه رؤیایی؛ فقط ستاره‌ای گم‌گشته که هر شب از آسمانِ خیالِ او گریزان‌تر می‌شد. دختر، چشم‌هایش را بست، نه برای خواب، که برای فراموشی. می‌خواست یک بار دیگر، در ذهنش دختری را بسازد که در خواب‌های کودکی، شاهزاده‌ای از جنس کلمات بود، پوشیده در لباسی به نام یونیفرم مدرسه، با کتابی از آزادی در دست. اما خواب، از او ربوده شده بود؛ چون لقمه‌ای شیرین که پیش از چشیدن، از دهانِ کودک گرفته می‌شود. دختر یاد گرفت پیش از آن‌که رؤیایی ببافد، دیوارهای ممنوعه‌اش را ببیند! در حیاطِ خاموش دلش، گهواره‌ای خالی تاب می‌خورد و هر بار که می‌خواست برایش لالایی بخواند، صدای فریادِ « نکن! نخواب! نساز!» میان دنده‌های شب می‌پیچید. خواب، دیگر سرزمین او نبود. در آنجا پرچم‌های دیگری افراشته بودند و نگهبانانی با ابروانی درهم، که عبور رؤیا را حرام می‌دانستند. دختر بیدار ماند... نه چون نخواست بخوابد، بلکه چون خواب، دیگر از آنِ او نبود.

*** پایِ برهنه‌اش، پیش از رسیدن به رؤیا، به سنگِ دروازه‌ای خورد که هزارسال است بسته مانده. دختر، قامتِ نحیفش را راست کرد، اما صدای زنجیرها بلندتر از طپش‌های دلش بود. دست بر در نهاد، نه برای عبور، که برای آزمودنِ حقیقتِ خویش؛ مگر نه آن‌که گاهی دروازه‌ها تنها با شجاعتِ لمس شدن باز می‌شوند؟ پشت آن در، صدایی نبود، نه بادی، نه فریادی، نه خوش‌آمدی. فقط سکوت بود، سکوتی از جنسِ سنگ و خاکستر. دختر، آهسته برگشت، نه از ترسِ عبور، که از تلخیِ یقین. یقین به اینکه گاهی دروازه‌ها را نه کلید، بلکه زخم‌ها باز می‌کنند. بسیار بودند آنان که پیش از او کوبیده بودند و بسیارتر آنان که با دلی شکست‌خورده بازگشته بودند. اما این‌بار، در چشم‌های دختر، نه التماس بود و نه امید؛ فقط سماجتی از جنسِ آفتاب، که با هر تابش، می‌تواند زنگارِ قفل‌ها را بسوزاند.

ما همان‌هایی هستیم که در سپیده‌دمانِ سوخته، در خلوتِ حیاط‌های گِل‌آلود، با چشمانی مشتاق به تخته‌های نانوشته چشم دوختیم. مدرسه برای ما قصه نبود، ضربانِ آرزو بود، که هر روز با چکمه‌های سُرخاکی به درِ آهنینش کوبیدیم و هر بار، دستی نامرئی با فتوای جهل، دَر را به رویمان بست. کیف‌هایمان از دفترهای نانوشته پُر بود، با مدادی که هیچ‌گاه بر دفتر ندوید ما دخترانیم، با دستخط‌هایی که تنها بر خاکِ حیاط تمرین شدند و الفبایی که هرگز فرصت نغمه‌ شدن نیافت. در آن‌سوی پنجره‌های غبار گرفته، صدای خواندن پسران، چون طعنه‌ای بر حنجره‌ی خاموشِ ما می‌وزید و ما، در خلوتِ حجره‌های محنت، با هر ورق از کتاب ممنوعه، نمازی از شوق می‌خواندیم، بی‌آن‌که کسی بداند: کلمات نیز می‌توانند شهادت بدهند.

ما دخترانیم… خاک‌زادانِ اقلیمِ خاموشی، ساکنانِ تبعیدستانِ خویش، با دامن‌هایی انباشته از رؤیاهایِ عقیم و گیسوانی که هرگز مجالِ نسیم ندیدند. ما را نه با لالایی، که با خطابه‌ی خوف بزرگ کردند. در گوش‌هایمان، به جای زمزمه‌ی زندگی، آیه‌های زنجیر تکرار شد و پیش از آن‌که طعم نان را بفهمیم، طومار حرمت را بر دهان‌مان گره زدند. هر صبح، پیش از تابیدنِ مهر، از خواب برمی‌خیزیم با استخوان‌هایی ترک‌خورده از سکوت، و دلی لبریز از واژه‌هایی که جسارتِ خروج ندارند. ما دخترانیم، از سلاله‌ی اشک و استقامت، که شناسنامه‌مان نه در دفاتر، که بر پوستِ دلِ پدران‌مان حک شده: «خاموش بمان» اما در نهان‌ترین نهانمان، همچنان آفتاب را خواب می‌بینیم… همچون رؤیای گمشده‌ای در میانه‌ی سینه‌های سوخته.

دلنوشته: دوشیزه‌گان آفتاب ندیده دلنویس: کهکشان ژانر: اجتماعی، تراژدی دیباچه: در سرزمینی که اشراقِ آفتاب را در حصارِ ظلمت به زنجیر کشیده‌اند، دختران، با پیکری از گل‌های پرپر و روانی زخم‌خورده، در سایه‌سارِ دیوارهای رطوبت‌زده، رویاهای خویش را با نُقلِ اشک تسبیح می‌کنند. زنانِ خاموشِ این خاک، در قابِ شب‌های بی‌ستاره، نه قصه می‌گویند، نه لالایی، بلکه ناله‌ای بی‌تصدیق‌اند، که در میان طاق‌های شکسته‌ی وطن، پژواک می‌شود. لبانشان را به نذرِ نجابت دوخته‌اند و حنجره‌شان در گلوگاهِ تاریخ، با وزنه‌ی هراس ممهور شده است. اینان، دخترانی‌اند که خورشید را نه در بیداری، که در خلوتِ خواب‌های مجروح دیده‌اند. در خواب‌هایی که به خنجرِ تعصّب، نیمه‌جان از رؤیا برخاسته‌اند و من، با مرکّبِ اندوه و قلمی از استخوانِ خاطره، آمده‌ام تا رسالتِ نگارشِ مکتوباتِ محذوفِ آنانی باشم که به جرمِ زن بودن، میان سطرهای جهان، حاشیه‌نشین مانده‌اند.

رستوران خلوت بود. صدای آبِ سماور و کوبیدن گوشت تو آشپزخونه با هم قاطی شده بود. نسترن کف دستش رو گذاشته بود زیر چونه‌اش و به لیست توی منو زل زده بود، انگار یه سؤال امتحان پیش روش باشه. پناه کفششو درآورد، یه کم پاهاشو کش داد و گفت: - استخاره می‌کنی؟ نسترن لبخند زد اما چیزی نگفت. بالاخره سفارش دادن و وقتی غذا رسید، هر دو اون‌قدری خسته بودن که تا قاشق به دهنشون رسید، دیگه صدایی ازشون درنیومد. پناه قاشق آخر رو گذاشت تو دهنش، دست به شکم به عقب تکیه داد: - من دیگه یه قدم دیگه راه برم، وسط خیابون می‌خوابم! نسترن لیوانشو برداشت، یه جرعه آب خورد و گفت: - فردا خیلی چیزای مهم‌تر مونده... پرده، فرش، سرویس خواب... - خاک به سرم...! پناه سرشو چرخوند سمت پنجره، چشم‌هاشو بست. نسترن با گوشی ور می‌رفت، یه چیزی تایپ می‌کرد. بعد از چند دقیقه گفت: - بلند شو ببرمت خونه، خودمم باید یه دوش بگیرم، حس می‌کنم گرد و خاک بازار چسبیده بهم! پناه زیر لب غر زد، کیفشو برداشت، از جا بلند شد. بیرون هوا خنک شده بود. نسیمی از سمت بلوار می‌اومد، بوی خاک خیس رو با خودش آورده بود. نسترن، پناه رو رسوند دم در. - فردا ساعت نه آماده باش، زنگ می‌زنم بیام دنبالت. - حتماً با کفش کوهنوردی میام، دیگه کف پام حس نداره! نسترن خندید و رفت. پناه هم کلید انداخت، درو باز کرد، وارد خونه‌ شد.

صبح، پناه زودتر از بقیه بیدار شد. نمازش را که خواند، یک فنجان چای برای خودش ریخت و بی‌سروصدا حاضر شد تا قبل از شلوغی بازار، خودش را به عطاری برساند.کوچه‌ها هنوز نیمه‌خواب بودند. عطاری را که باز کرد، بوی گیاهان خشک و عطر تند اسپند دماغش را پر کرد. مامان زیبا هنوز نیامده بود. پناه خودش پشت دخل نشست، آینه‌ی کوچک کنار رف را برداشت، روسری‌ بنفش رنگش را مرتب کرد و مشغول مرتب کردن قفسه‌ها شد. چند مشتری صبح‌زود آمدند، دمنوش خواستند، روغن گرفتند، پرس‌وجو کردند... ظهر که مامان زیبا رسید، پناه کمی دو دل بود، اما بالاخره گفت: - میشه دو سه روزی مرخصی بگیرم؟ - اتفاقی افتاده مادر؟ - نه… نسترن قراره جهیزیه بخره، تنهائه. دلم نمیاد تنها بذارمش. مامان زیبا لبخند زد. - معلومه که میشه مادر. پناه لبخندی زد و تشکری کرد. ظهر، نسترن با ماشین دنبالش آمد. هوا گرم بود و بازار شلوغ‌تر از همیشه. پناه و نسترن مثل دو سرباز بااراده، از یک مغازه به مغازه‌ی دیگر می‌رفتند، از آینه و شمعدان گرفته تا رومیزی، حوله، ظروف چینی... وقتی از مغازه‌ای بیرون آمدند و کیسه به دست کنار خیابون ایستاده بودند، یک پسرک بی‌سر و پا که تکیه داده بود به موتورش، خیره به نسترن لبخند زد: - جون خانوم خوشگلا، کمکی نمی‌خواین خریدا رو برسونم؟ پناه سرش را بالا گرفت، نگاهی کوتاه انداخت و بدون اینکه چیزی بگوید، بازوی نسترن را گرفت و راه افتاد. اما صدای پسره هنوز می‌آمد: - بابا برای چی ناز می‌کنی جیگر؟ پناه یکهو رفت طرف پسره، بی‌مقدمه یقه‌اش را چسبید: - ادب نداریا! پسره با خنده‌ی ابلهانه‌ای گفت: - ولم کن دیوونه، یه شوخی کردیم دیگه! نسترن از پشت با ترس بازوی پناه را گرفت و کشید: - پناه ولش کن، بی‌خیال شو. پناه دندان‌قروچه کرد، یقه‌ی پسره را ول کرد و عقب رفت، اما چشم‌هایش هنوز شعله‌ور بود. پسره که دید جمعیت نگاهشان می‌کند، موتور را روشن کرد و با پوزخند دور شد. نسترن نفسش را با صدا بیرون داد: - دختر تو آدمو می‌کشی یه روز. پناه اخم‌هایش را صاف کرد. - اینا اگه یه بار جوابشونو ندی، فکر می‌کنن چخبره! نسترن لبخند نصفه‌نیمه‌ای زد.

*** هوا نیمه‌ابری بود و نسترن با دقت به مغازه‌ها خیره شده بود و آنها را یکی‌یکی برانداز می‌کرد. پناه خسته و کلافه پشت سرش می‌آمد. از صبح توی این بازارچه‌ی شلوغ می‌چرخیدند، اما انگار هیچ چیز باب دل نسترن نبود. - این چطوره نسترن؟ خوشگله به نظرم. نسترن نگاهی انداخت و اخم کرد. - رنگش دل‌مرده‌س. اینو بگیریم خونم غصه‌خونه میشه. پناه زیر لب غر زد: - خب تو بگو چی بگیریم دیگه، مگه من طراح داخلی‌ام؟ مغازه‌ی بعدی، بعدی، بعدی... هر بار پناه با هیجان چیزی را نشان می‌داد، نسترن ابرویی بالا می‌انداخت و ایرادی پیدا می‌کرد: - این خوب نیست، این رنگش بده، این طرحش قدیمیه، این پایه‌اش یک جوریه. پناه کفش‌هایش را به زمین می‌کشید و لب‌ورمی‌چید. نسترن اما با جدیت فرمانده‌ای که لشکر را هدایت می‌کند، جلو می‌رفت. خورده‌ریزها را، از سرویس قاشق و چنگال گرفته تا سرویس آشپزخانه، پارچ و جاادویه‌ای را توی ماشین چیدند. چیزهای بزرگ‌تر را هم آدرس دادند که فروشنده‌ها بفرستند دم خانه‌ی نسترن. هوا که رو به تاریکی رفت، تازه فهمیدند چقدر خسته‌اند. ساعت از نه شب گذشته بود. نسترن گفت: - بریم یه چیزی بخوریم دیگه، پام دیگه جون نداره. پناه بی‌حال سری تکان داد. به رستوران که رسیدند هر دو، بدون ذره‌ای حرف، منو را برداشتند، سفارش دادند و وقتی غذا رسید، با ولع شروع کردند به خوردن. دیگر هیچ‌کدام انرژی بحث یا نق زدن نداشتند. فقط خوردند و بعد، با چشم‌های خواب‌آلود، از رستوران بیرون آمدند. نسترن که رانندگی می‌کرد، گفت: - من اول تو رو برسونم، بعد خودم برم خونه. دیگه نفسم بالا نمیاد. پناه دستی به صورت خسته‌اش کشید. - الهی دورت بگردم، منم بیهوشم. چند دقیقه بعد، پناه جلوی در خانه پیاده شد. سترن برای خداحافظی دستی تکان داد و راهش را کشید و رفت. پناه، بی‌هیچ توانی برای فکر کردن، خودش را به اتاق رساند. روی تخت افتاد و بی‌هوا خوابش برد.

پناه با عصبانیت از جا بلند شد. مادرش با نگرانی نگاهش کرد اما پناه با پوزخندی تلخ گفت: - آقا می‌خواد بیاد؟! انگار اینجا منتظرش نشستیم! پسره‌ی بی‌چشم و رو خجالت نکشیده زنگ زده گفته می‌خوام بیام. آهان! نکنه تفریحاش ته کشیده؟ یا دوستاش ولش کردن یاد ما افتاده؟ مامان! زنگ بزن بهش بگو، پا بذاری اینجا، پناه قسم خورده روزگارتو سیاه می‌کنه! مادرش دهان باز کرد چیزی بگوید، اما پناه مجال نداد. برگشت و تندتند به سمت اتاقش رفت. در را محکم کوبید، صدای برخورد چوب در چهارچوب پیچید توی خانه‌ی کوچک‌شان. پناه تکیه داد به در و بغضش ترکید. دستش را جلوی دهانش گرفت که صدای گریه‌اش بیرون نریزد، اما اشک‌ها بی‌اختیار فرو می‌ریختند. با صدای هق‌هق آرام، تمام خستگی‌ها و دردهای سال‌های گذشته از چشم‌هایش جاری شد. گریه کرد. آنقدر گریه کرد که چشم‌هایش سنگین شدند. پلک‌های خیسش را بست و بی‌صدا خوابش برد. صبح با صدای اذان مسجد سر کوچه بیدار شد. چشم‌های پف‌کرده‌اش را به سختی باز کرد. بلند شد، وضو گرفت و روبه‌قبله ایستاد. نماز که تمام شد، دیگر خواب به چشمش نیامد. بی‌صدا از اتاق بیرون رفت. وارد آشپزخانه شد. مشغول درست کردن صبحانه شد، مشغول بود که چند دقیقه بعد، مادرش وارد شد. با نگاهی پر از دلواپسی، نشست روی صندلی آشپزخانه و گفت: - پناه... پرهام برادرته. تو باید بزرگی کنی. اون جوون بود، دیوونه بود، اشتباه کرد... شاید پشیمون شده. مادر، شاید دلش تنگ شده. پناه سرش را بالا آورد. نگاهش محکم و بی‌رحم بود. - مامان، بهت گفتم! زنگ بزن بهش بگو پاتو بذاری اینجا، ببینمت، قسم خوردم زندگیتو سیاه می‌کنم. هر گوری هستی و بودی، همونجا بمون. اینجا کسی دلش نمی‌خواد ببینتت. بعد بدون اینکه اجازه‌ی حرف دیگری بدهد، دست‌هایش را پاک کرد و رفت سمت اتاقش. در را آرام بست. کمد را باز کرد و شروع کرد به آماده شدن. چند دقیقه بعد قرار بود نسترن دنبالش بیاید.

سلام مامان زیبا، صبحتون بخیر! - سلام دخترم عاقبت بخیر! خوب شد اومدی الان می‌خواستم این فلفل سیاه ها رو آسیاب کنم. - بزارید من الان خودم آسیاب می‌کنم. - نه مادر تو امروز برو اون شیشه‌های گلاب و عرق‌های نعنا رو بچین تو قفسه‌ها؛ من خودم این‌ها رو آسیاب می‌کنم. - باشه. *** عصر زودتر از همیشه تعطیل کردند. مامان زیبا گفته بود: «بارون بند نیومده، مشتریامونم انگار امروز دل و دماغ خرید ندارن. زودتر برو خونه مادر.» پناه چترش را باز کرد و پا به خیابان گذاشت. خنکای باران، تنش را نوازش می‌داد. کلید انداخت و وارد شد. بوی نمِ حیاط و قرمه‌سبزی که مادر روی گاز گذاشته بود، مشامش را نوازش داد. پدرش روی مبل نشسته بود و روزنامه‌ی تاخورده‌ای در دست داشت. با دیدن پناه، لبخند زد. - سلام دخترم... خسته نباشی. پناه لبخند زد، چترش را کناری تکیه داد و شالش را درآورد. - سلام بابا... الهی قربونتون برم. مادر از آشپزخانه بیرون آمد، با همان پیش‌بند گلدار و دست‌هایی که بوی خانه می‌داد. - سفره رو بندازم مادر، شام بخوریم؟ پناه کمک کرد. سفره‌ی ساده‌ای پهن کردند؛ قرمه‌سبزی، ماست، ترشی. صدای باران از پنجره می‌آمد و سکوت خانه را پر کرده بود. بعد از شام، پناه سفره را جمع می‌کرد که موبایلش لرزید. صفحه را که دید، لبخندش وسیع شد؛ نسترن بود. - الو؟ - پناه؟ جونِ دلمی اگه بدونی چه خبر دارم! - چی شده دختر؟ صدات ذوق داره! - یک ماه دیگه عروسی می‌گیرم! مامان گفت باید از فردا بریم جهیزیه بخریم. پناه، با من میای؟ پناه همانطور که سفره را تا می‌زد، مکثی کرد. فردا باید می‌رفت عطاری... اما دلش نیامد روی ذوق نسترن آب بریزد. - معلومه که میام. میام کمکت کنم. - وای قربونت برم! فردا هشت صبح دم در خونتونم. آماده باش! تماس که قطع شد، پناه گوشی را کنار گذاشت و لبخند زد.

شیش ماه بعد... کفش‌هایش روی سنگفرش خیس پیاده‌رو صدا می‌داد. هوا بوی باران نیمه‌شب را می‌داد، خنک و جان‌دار. پناه شالش را کمی جلوتر کشید و قدم‌هایش را تندتر کرد. مسیر عطاری دیگر برایش غریبه نبود، مثل رد دست بر دلش مانده بود. شش ماه گذشته بود... شش ماهی که مثل نسیم اول بهار، بی‌صدا و سریع گذشته بود. همه چیز از همان روز در عطاری شروع شده بود. مامان زیبا بی‌هیچ حرف اضافه‌ای، پولی قرض داده بود.«بگیر مادر، سرتو بلند نگه دار، خدا خودش برکت میده.» با آن پول، پناه خانه‌ای کوچک، در کوچه‌ای آرام اجاره کرده بود؛ اتاقی رو به حیاط، با درخت انار وسطش و مهم‌تر از همه، پدرش را از خانه‌ی سالمندان بیرون آورده بود. هنوز روزی نبود که برای آن لحظه‌ی باز شدن در خانه سالمندان و بغل کردن پیرمردی که تمام جوانی‌اش را به پای خانواده داده بود، شکر نکند. و حالا... حالا کار را در عطاری مثل کف دستش بلد بود. می‌توانست از بوی گیاه بفهمد کدام تازه‌تر است، از بافت برگ‌ها بفهمد کی باید آسیاب شود، کی باید همانطور خشک بماند. مشتری‌ها وقتی دنبال گیاه یا درمانی بودند، با اطمینان سمت او می‌آمدند. گاهی مامان زیبا از پشت دخل نگاهش می‌کرد و زیر لب دعایی می‌خواند. پناه لبخند زد. دستانش، که شش ماه پیش می‌لرزیدند، حالا محکم و قوی شده بودند. دلش هم همینطور. باران باریدن گرفت. ریز و آرام. پناه شالش را روی شانه جمع کرد و قدم‌هایش را محکم‌تر برداشت. ته کوچه، تابلوی کوچک عطاری زیباخانم مثل چراغی در دل مه می‌درخشید.

- سلام زیباجون، اگه گل‌محمدی تازه داری، از اون خوش‌عطرها، می‌خوام. زیباخانم خندید و به پناه اشاره کرد. - پناه! بیا دخترم، گل‌محمدی‌هامون سمت چپ طبقه‌ی دومه، از شیشه‌ای که نوشته «دستچین اردیبهشت»، یکم برای خانم بردار. پناه به سمت قفسه‌ها رفت؛ وقتی برگشت و گل‌ها را با دقت توی پاکت ریخت، زیباخانم با لبخند نگاهش کرد. - معلومه زود راه می‌افتی. فقط دل و جون بذار. ساعت نزدیک یازده شده بود. آفتاب دیگر عمودی می‌تابید و صدای فروشنده‌های بازارچه بلندتر شده بود. اما توی عطاری، هنوز همان آرامش لطیف جاری بود. بوی گل محمدی و انواع ادویه‌ها در هوا پیچیده بود و نور ملایم از پنجره‌ی سقفی روی ردیف شیشه‌های گیاهان خشک می‌ریخت، مثل تابلویی قدیمی و زنده. پناه پشت دخل نشسته بود، با دفترچه‌ای در دست و انگشتانی که از بس نوشتن و لمس کردن گیاه‌ها، حالا کمیبوی ادویه گرفته بود. زیباخانم با دقت مشغول کوبیدن چوب دارچین بود، صدای نرم هاون با سکوت مغازه همراه شده بود. - مامان زیبا... گل‌گندم چه خاصیتی داره؟ زیباخانم دست از کار کشید، خندید، آمد سمت پناه. -آخ که چه سؤالی پرسیدی! گل گندم مزاجش گرم و خشکه ضد دیابته، قاعده‌آوره، ضد تبه، تصفیه کننده خون و ضد یرقان و بیماری‌های کبده. پناه گیاه را بویید. - چه جالب - آره مادر، این گیاها خیلی خاصیت دارن. صدای زنگ کوچک در دوباره بلند شد. این بار مشتری نبود، دخترکی بود که تکه کاغذی به دست داشت و با خجالت سلام کرد. - مامان زیبا، مامانم گفت اگه وقت داری براش عرق نعنا بریزی. دل‌درد داره. زیباخانم با مهربانی سری تکان داد و به پناه گفت: - برو دخترم، اون شیشه‌ی سوم از بالا، دست راست. روش نوشته نعنا.

*** صبح فردا، هوا هنوز خنکای بامدادی داشت که پناه با کوله‌ای سبک و دل‌شوره‌ای سنگین به سمت بازارچه رفت. خورشید تازه پشت بام‌ها سرک کشیده بود و سایه‌ی مغازه‌ها هنوز کش‌دار و نرم روی زمین افتاده بود. وقتی به عطاری رسید، زیباخانم پشت میزش نشسته بود و با دقت گیاهانی را از هم جدا می‌کرد. زنگ کوچک بالای در دوباره ناله‌ای کرد و زیباخانم سر بلند کرد. - سلام مامان زیبا… - علیک سلام مادر، به‌موقع اومدی دختر، آفرین. بیا پیش‌بندت رو بگیر پیش‌بندی سبز رنگ با گل‌های کوچک به پناه داد. جنسش نرم بود و بوی نعنا می‌داد. - بشین مادر، اول یه دفتر و قلم بهت می‌دم. اینا اسم گیاهانمونن. اول یاد می‌گیری کدوم چیه، بعد بسته‌بندیا رو بهت می‌سپرم. پناه کنار میز نشست، دفتر را باز کرد و شروع کرد به نوشتن: گل گاوزبان، آرام‌بخش، رازیانه، برای معده... . زیباخانم هر کدام را با حوصله نشان می‌داد. وسط کار، پیرزنی وارد شد. عصا به دست، ولی سرحال. - سلام زیباجون، اگه گل‌محمدی تازه داری، از اون خوش‌عطرها، می‌خوام. زیباخانم خندید و به پناه اشاره کرد. - پناه! بیا دخترم، گل‌محمدی‌هامون سمت چپ طبقه‌ی دومه، از شیشه‌ای که نوشته «دستچین اردیبهشت»، یکم برای خانم بردار. پناه به سمت قفسه‌ها رفت؛ وقتی برگشت و گل‌ها را با دقت توی پاکت ریخت، زیباخانم با لبخند نگاهش کرد. - معلومه زود راه می‌افتی. فقط دل و جون بذار. صبح فردا، هوا هنوز خنکای بامدادی داشت که پناه با کوله‌ای سبک و دل‌شوره‌ای سنگین به سمت بازارچه رفت. خورشید تازه پشت بام‌ها سرک کشیده بود و سایه‌ی مغازه‌ها هنوز کش‌دار و نرم روی زمین افتاده بود. وقتی به عطاری رسید، زیباخانم پشت میزش نشسته بود و با دقت گیاهانی را از هم جدا می‌کرد. زنگ کوچک بالای در دوباره ناله‌ای کرد و زیباخانم سر بلند کرد. - سلام مامان زیبا… - علیک سلام مادر، به‌موقع اومدی دختر، آفرین. بیا پیش‌بندت رو بگیر پیش‌بندی سبز رنگ با گل‌های کوچک به پناه داد. جنسش نرم بود و بوی نعنا می‌داد. - بشین مادر، اول یه دفتر و قلم بهت می‌دم. اینا اسم گیاهانمونن. اول یاد می‌گیری کدوم چیه، بعد بسته‌بندیا رو بهت می‌سپرم. پناه کنار میز نشست، دفتر را باز کرد و شروع کرد به نوشتن: گل گاوزبان، آرام‌بخش، رازیانه، برای معده... . زیباخانم هر کدام را با حوصله نشان می‌داد. وسط کار، پیرزنی وارد شد. عصا به دست، ولی سرحال.

اعلام ویراستاری